Molla Sadrâ Literatürü Üzerine Eleştirel Bir Yaklaşım

Özet

 

Literatür taramaları araştırılmak üzere ele alınan konuların doğru bir sonuca ulaşması açısından oldukça önemlidir. Çünkü literatür bir konunun hangi noktada ele alınması gerektiğini ortaya koymaktadır. Literatür bu işlevi ile işlenecek olan konunun niteliğini de belirlemektedir. Bu anlamda kapsayıcı, derinlikli ve nitelikli bir literatür taraması güçlü bir çalışmanın da ortaya çıkmasını sağlamaktadır. Bu bağlamda 17. yüzyıl İslâm filozoflarından birisi olan Molla Sadrâ üzerine yapılacak olan her türlü araştırma da kapsayıcı ve derinlikli bir literatür taramasını gerekli kılmaktadır. Çünkü Molla Sadrâ eserlerini oldukça geniş bir yelpazede ele almıştır. Onun en önemli özelliği farklı disiplinler arasında sentezci bir yaklaşımı benimsemiş olmasıdır. Özellikle felsefe, kelam ve tasavvufu eleştirel, eklektik ve sentezci bir yaklaşımla ele almış olması ona İslam düşünce geleneğinde özgün bir konum da kazandırmıştır. İşrâki düşüncenin hâkim olduğu bir coğrafyada eserlerini kaleme alan Molla Sadrâ aynı zamanda Meşşâi felsefesini de yakından tanıma fırsatını yakalamış ve bu durumu da eserlerine yansıtmıştır. Büyük oranda İşrâk felsefesinin izlerini taşıyan Hikmet-i Mütealiye ekolü Molla Sadrâ’nın düşünce dünyasının bir yansımasıdır. Birden çok ilmi disiplinin birlikte ele alındığı bu düşünce ekolü bu yönüyle birçok araştırmacının da  dikkatini çekmektedir. Özellikle de Molla Sadrâ’nın düşünceleri bu anlamda oldukça dikkat çekici olması hasebiyle büyük bir literatürün oluşmasını da sağlamıştır. Felsefe, kelâm, tasavvuf, tefsir ve edebiyat alanlarında Molla Sadrâ üzerine birçok çalışma yapılmaktadır. Bu da Molla Sadrâ literatürünü geniş bir alana yaymaktadır. Bu anlamda Türkçe literatürde de Molla Sadrâ’ya dair bir literatür meydana gelmiştir. Fakat henüz istenilen düzeyde bir literatür oluşmamıştır. Bu makalede Molla Sadrâ literatürünün Türk akademisinde niçin gelişim gösteremediğinin sebepleri üzerinde durulacaktır. Bununla beraber Molla Sadrâ literatürünün Türkçe’deki serüveni kronolojik bir şekilde ele alınacaktır. Türkçe literatürde Molla Sadrâ çalışmalarının ne zaman başladığı ve nasıl devam ettiğinin izleri sürülecektir. Bunu yapmaktaki sebep ise Türkçe literatürde Molla Sadrâ çalışmalarının diğer İslâm filozoflarına göre geç bir döneme tekabül etmesidir. Molla Sadrâ çalışmalarının Türkçe literatürde uzun bir dönem kesintiye uğramış olması bu makalede kronolojik yöntemi kullanmayı gerekli kılmaktadır. Bu çalışmanın sınırları sağlıklı bir sonuca ulaşmak adına Türkçe Molla Sadrâ literatürü ile sınırlandırılmıştır. Bu çerçevede Türkçe literatürde Molla Sadrâ’yı konu edinen ansiklopedi maddeleri, kitap ve kitap bölümleri, tezler, makaleler ve yapılan tercüme faaliyetleri bütünlükçü bir yaklaşımla eleştirel bir yöntemle ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler: Molla Sadrâ, Hikmet-i Mütealiye, Tercüme Faaliyeti, Literatür, Bütünlükçü Yaklaşım.