Petrol İle Gelen Güvensizlik, Orta Doğu’da Petrol İle Güvenlik Arasındaki Paradoksal İlişkinin Analizi

Özet

Petrolün bir enerji kaynağı olarak keşfedilmesi insanlık tarihinin Sanayi Devrimi’nden sonra gördüğü en kritik ve çığır açıcı gelişmelerinden bir tanesidir. Petrolün ilk olarak kimyasal bir bileşen olarak ağır sanayide kullanılması 19. yüzyılın ikinci yarısına rastlamaktadır, ancak devletlerin dış politikalarında etkili bir baskı mekanizması haline gelmesi 20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren mümkün olabilmiştir. Petrolün otomotiv endüstrisi, enerji, ulaşım, ağır sanayi, kimya ve ilaç sektörü gibi temel alanlarda artan tüketimi, petrol yataklarına sahip devletleri özel bir konuma taşımıştır. Bu noktada dünya kanıtlanmış petrol rezervlerinin yaklaşık yüzde ellisini sınırları içinde barındıran Orta Doğu, çağdaş dünya tarihinde küresel gündemi belirleyen ana coğrafyaların başında gelmiştir. Diğer taraftan petrolün bir enerji kaynağı olarak keşfedilmesi ile birlikte Orta Doğu’da güvenlik çıkmazları ve buna bağlı ortaya çıkan savaş, iç çatışma, halk hareketleri ve terörizm gibi olgular bölgenin adeta kronik birer hastalığı haline gelmiştir. Petrol özelinde enerji faktörü her ne kadar bazı bölge devletlerini küresel finans sisteminin önemli bir aktörü haline getirmiş ise de genel olarak bölge devletlerinin siyasi manevra alanlarını daraltmış, tek çeşitli bir ekonomi modelini benimsemelerine neden olmuş, ekonomik-siyasi bağımlılıklarını da beraberinde getirmiştir. Güvenlik üretme noktasında derin bir zafiyet içerisinde olan bölge devletleri, savunma alanında Batılı devletlere bağımlı hale gelmiş, devlet yönetimlerinde görülen politik altyapı yetersizliği ile de siyasi kırılganlıkları derinleşmiştir. Ele alınan bu çalışmada, petrol ile güvenlik arasında nasıl bir paradoksal ilişki sarmalının olduğu, bu ilişki sarmalını belirleyen faktörlerin neler olduğu, petrolün özellikle Orta Doğu özelinde olmak üzere beraberinde güvensizliği getirip getirmediği analiz edilmeye çalışılmıştır. Bu minvalde Orta Doğu’da meydana gelen bazı çatışma ve olgular petrol endeksli olarak tekrar değerlendirilerek bölge güvenliğini nasıl şekillendirdiği irdelenmiştir.